Uit de uitgave van mei 2011 van De socialistische norm
Phil Ochs als het geluid van "Nieuw Links"
Een nieuwe documentaire film over het leven en de muziek van Phil Ochs, “Daar maar voor fortuin”, wordt nu in verschillende Amerikaanse steden vertoond. Het is zeker niet te vroeg gekomen, want Ochs is tegenwoordig grotendeels onbekend buiten de kring van linkse babyboomers.
Vaak wordt Ochs afgedaan als een 'actuele' songwriter wiens muziek om die reden de tand des tijds niet heeft doorstaan. 'Hij is geen Bob Dylan', zeggen zijn critici wel eens. Dylan zelf vertelde Ochs beroemd dat hij "maar een journalist" was (toen hij hem uit zijn limousine gooide).
Dit beeld van Ochs heeft veel te danken aan zijn eigen uitspraken, want hij gaf eerlijk toe dat de pagina's van kranten en tijdschriften een bron van ideeën voor liedjes waren, en zei: "elke kop is een potentieel lied." Hij onderstreepte dit door zijn eerste album "All The News That's Fit To Sing" te noemen - een woordspeling op de masthead van The New York Times.
De oorsprong van een nummer bepaalt echter nauwelijks de waarde ervan; en in zijn beste politieke liedjes cultiveerde Ochs poëzie uit zulke vlezige kunstmest, net zoals Hank Williams ideeën voor liedjes vond bij de muziek van zijn zus. True Romance stripboeken.
Wat men echter ook van zijn muziek vindt, het was duidelijk gelinkt aan de Nieuw Links-beweging uit de jaren zestig. Ochs 'muzikale carrière groeide met de beweging, zijn liedjes verdedigden de oorzaken ervan, en tegen de tijd van zijn zelfmoord in 1960 was de beweging als sociale kracht dood. Luisteren naar de albums van Ochs vandaag is een manier om de opkomst en ondergang van deze radicale (maar reformistische) politieke beweging te volgen.
Volksrevival
Het strijdlustige optimisme van de Nieuw Links-beweging in de tijd dat het nog nieuw was, komt over op Ochs' eerste twee albums (1964-65). Met name zijn nummer 'What's That I Hear' geeft luisteraars een idee van de opwinding die jonge linksen voelden toen conservatisme uit de jaren vijftig plaats maakte voor radicalisme uit de jaren zestig, waarbij Ochs in de verte het geluid beschrijft van 'vrijheidsroeping' en de 'oude manieren vallen".
Ochs kijkt op die vroege albums niet alleen met vertrouwen vooruit, maar kijkt ook terug om te zien wat er uit het radicale verleden te redden valt. Eind jaren vijftig was hij voor het eerst in aanraking gekomen met de geschiedenis van radicaal links via zijn kamergenoot Jim Glover, een volksmuzikant die in tegenstelling tot Ochs was opgegroeid in een linkse familie.
Het vroege nummer "Links On The Chain" toont Och's contrast tussen radicaal verleden en conservatief heden, terwijl hij de zelfgenoegzame vakbondsman vergelijkt met de militanten die de vakbonden vormden - en met de burgerrechtenactivisten van die tijd "All that they [activists] are doen is alles wat je hebt laten zien / Dat je moet toeslaan, je moet vechten om te krijgen wat je verschuldigd bent.
Wat Ochs en Nieuw Links helaas niet leerden van de geschiedenis van het linkse radicalisme, waren de grenzen ervan: hoe het nooit echt heeft geprobeerd dit sociale systeem te vervangen waarin arbeiders voortdurend moeten vechten om 'te krijgen wat ze verschuldigd zijn'. De radicalen van de jaren zestig waren dus gedoemd dezelfde stoffige reformistische weg te bewandelen die 'oud links' (de communistische partij) eerder had bewandeld. Uiteindelijk was de scheidslijn tussen oud links en nieuw links een generatieverschil in stijl en temperament, geen echt onderscheid tussen reformistische en revolutionaire politiek.
De 'folkrevival' in het begin van de jaren zestig had veel te danken aan oud links en de eerdere heropleving van volksmuziek in de jaren dertig van de vorige eeuw. De beste manier om de politiek van de vroegere folkmuzikanten te begrijpen, is door te luisteren naar de liedjes van Woody Guthrie en de Almanac Singers - een band met Guthrie, Lee Hays, Pete Seeger, Josh White en anderen. Deze muzikanten hielden zich door dik en dun aan de CP-lijn - en ze begonnen behoorlijk dik te klinken na 1930, toen ze hun (goede) anti-oorlogsliederen achterwege lieten voor lompe oorlogszuchtige liedjes zoals Pete Seeger's gruwelijk vreselijke "Dear Mr. President". Maar zelfs op hun politieke en artistieke best, verheerlijken de oud-linkse liedjes de vergeefse poging om het kapitalisme fundamenteel te hervormen.
"Sis" Cunningham, een van de Almanac Singers, en haar man Gordon Friesen namen Ochs onder hun hoede toen hij in 1962 in Greenwich Village aankwam. Volle laag, wat Ochs onder meer aandacht bracht door de teksten en muziek bij zijn liedjes te publiceren.
Ochs werd beïnvloed door Woody Guthrie, zoals Bob Dylan en zovele anderen, maar hij heeft nooit geprobeerd Guthrie's folksy manieren te imiteren (zoals Dylan soms doet op zijn debuutalbum). Ochs voelde zich eerder aangetrokken tot Guthrie's benadering om hedendaagse strijd te gebruiken als materiaal voor het schrijven van liedjes en het uiten van een duidelijke politieke mening. Deze benadering komt tot uiting in Ochs 'eerbetoon aan Guthrie, "Bound for Glory", dat culmineert in de regels: "Waarom de liedjes zingen en het doel vergeten / Hij schreef ze met een reden waarom ze niet voor hetzelfde zingen."
Radicale reformist
Ochs was een reformist, zoals blijkt uit zijn liedjes, maar van de radicale overtuiging. Hij kibbelde soms over het woord 'revolutie' en had weinig geduld voor verlegen linksen. Ochs zette zulke types voor altijd neer in zijn briljante nummer "Love Me I'm A Liberal", waar zijn stereotiepe (maar levensechte!) liberaal pleit voor radicalen als Ochs: "Don't talk about revolution / That's going a beetje te ver.”
Het was de revolutionaire daad van het afbreken van een verrot systeem – meer dan de vraag wat ervoor in de plaats zou kunnen komen – dat nieuw-linkse radicalen soms leek te fascineren. In het nummer "Ringing of Revolution" beeldt Ochs op briljante wijze leden af van een ooit arrogante heersende klasse die ineenkrimpen voor de onweerstaanbare kracht van een revolutionaire opstand. Wat de revolutie wil bereiken, is echter een raadsel.
“De beweging is alles, het uiteindelijke doel is niets” (Bernstein) – dat was de grondhouding van activisten uit de jaren zestig. En ‘de beweging’ omvatte toen vooral de strijd voor burgerrechten en het groeiende verzet tegen de oorlog in Vietnam. Deze twee politieke kwesties inspireerden Ochs tot het schrijven van talloze liedjes.
Op zijn vroege albums vertrouwde Ochs vaak op satire om racisten en oorlogsstokers door te prikken. "Als er een diepe tragedie is, is er altijd iets van het belachelijke", zo introduceerde Ochs ooit zijn lied "Talking Birmingham Jam" aan een publiek. Voor dat nummer en andere soortgelijke actuele nummers leende Ochs het 'talking blues'-formaat dat Guthrie had gebruikt. In enkele van zijn beste satirische liedjes laat Ochs het doelwit van de satire aan het woord, zoals de pro-oorlog hypocriet in "Draft Dodger Rag" die weet dat "iemand daarheen [Vietnam] moet gaan, en dat iemand dat niet is." mij".
De absurditeit van oorlog en racisme inspireerde ook enkele van Ochs' meest treurige liedjes ("Too Many Martyrs" en "Song of a Soldier"), evenals zijn boosste en meest opwindende liedjes ("Here's to the State of Mississippi" en "One Meer Parade"). Luisteren naar de verscheidenheid aan liedjes die de twee brandende politieke kwesties in de jaren zestig hem inspireerden om gaten te schrijven in de veronderstelling dat actuele of politieke muziek een beperkte kunstvorm is.
De enorme hoeveelheid energie die Phil Ochs ontleende aan en in de twee politieke bewegingen goot, kon echter alleen worden volgehouden zolang de bewegingen nog aan kracht begonnen te winnen.
Nieuw Links wordt oud
Ik weet het niet / Maar het lijkt erop dat elke droom / Mooie plaatjes in de lucht schildert / Dan tuimelt het in wanhoop / En het begint te buigen /Tot het einde een nachtmerrie is ("Kruis mijn hart").
Nummers op zijn latere albums, zoals deze van het album "Pleasures of the Harbor" uit 1967, documenteren hoe Ochs' radicale stuwkracht maakte eind jaren zestig plaats voor wanhoop. Soms probeert Ochs zichzelf overeind te houden, zoals in het refrein van "Cross My Heart", waar hij belooft: "Maar ik ga alles geven wat ik te geven heb / Cross my heart and I hope to live." Deze halfslachtige regels, een van de onhandigste die hij ooit heeft geschreven, hadden zijn moreel nauwelijks kunnen verhogen. Nu lijken ze echter aangrijpend, wetende zoals wij het suïcidale einde van zijn verhaal.
De mentale onrust van Phil Ochs in de late jaren zestig lijkt het gevolg te zijn van een aantal verschillende, maar onderling verbonden crises. Zijn muzikale carrière liep ten einde, hij voelde dat zijn jeugd een herinnering was geworden en hij was altijd afgestemd op de melancholische kant van het leven (zoals zelfs uit zijn vroegste liedjes blijkt).
Daarbovenop, of misschien wel ten diepste, was het feit dat de radicale politieke beweging niet meer in haar optimistische beginfase verkeerde. De oorlog in Vietnam breidde zich uit ondanks de toename van protesten ertegen, en elk jaar werden er nieuwe moorden gepleegd op leiders van burgerrechten. De frustraties van radicalen kristalliseerden met de demonstraties van 1968 op de Democratische Nationale Conventie. De politie van Chicago die de demonstranten neersloeg, kwam als een schok van desillusie, waardoor de meer ongeduldige en imbeciele radicalen begonnen te spelen met terrorisme.
Phil Ochs was die zomer in Chicago voor de conventie en was getuige van de "politieopstand" tijdens het Yippie's Festival of Youth in Lincoln Park. De gebeurtenis in 1968 leek het resterende politieke optimisme van Ochs, die de presidentskandidaat Eugene McCarthy steunde, te doen verdwijnen.
Het volgende jaar bracht hij een album uit met de pessimistische titel "Rehearsals for Retirement", met een omslagfoto van zijn eigen grafsteen, met de inscriptie: Phil Ochs (Amerikaans) Geboren: El Paso, Texas, 1940, Overleden: Chicago, Illinois, 1968. De gebeurtenissen in Chicago markeerden zijn eigen 'geestelijke dood', meende Ochs.
Het is nogal simplistisch om je voor te stellen dat het politiegeweld in Chicago Ochs' optimisme plotseling deed verdwijnen. Waarschijnlijker was dat het gebeurde op het moment dat hij al het gevoel had dat hij als muzikant en activist op een dood spoor zat en op zoek was naar een nieuwe weg vooruit. (Helaas omarmden de muziekindustrie en zijn eigen fans in die tijd zijn latere nummers niet, die tot zijn beste behoren.)
Ochs liet de linkse politiek na 1968 niet varen, maar de opwinding van het activisme was verdwenen. En hoe had zijn radicale enthousiasme kunnen voortduren zonder enig echt geloof in de mogelijkheid van een postkapitalistische samenleving? De beweging was alles voor Ochs in de vroege jaren zestig; en hij had gedacht dat het de Amerikaanse samenleving in grote lijnen zou kunnen hervormen. Maar zelfs in die jaren voelde Ochs de kwetsbaarheid van de hervormingsbeweging en herkende hij de kracht van het "establishment", zoals blijkt uit de vele vroege liedjes die hij schreef over martelaren. Misschien stelde Ochs zich een glorieuze nederlaag voor zichzelf voor, wat het uiteindelijke doel is als het uiteindelijke doel niets is.
Hij stierf echter niet in Chicago, en Nieuw Links ging ook door. Een paar jaar later ontdekten ze dat het geen glorieuze nederlaag was maar een pyrrusoverwinning die hen te wachten stond. Het einde van de oorlog in Vietnam was in zekere zin misschien de overwinning van de anti-oorlogsbeweging, maar het was het einde van Nieuw Links. Het verzet tegen de oorlog was alles voor de beweging, dus het einde liet de activisten zonder doel achter.
Maar het kapitalisme ging door. Later zou de Amerikaanse regering genoeg moed verzamelen om nieuwe oorlogen te voeren, en de problemen van racisme en armoede zijn nooit verdwenen. Dus een nieuw "nieuw links" zou kunnen opstaan om opnieuw dezelfde strijd te voeren. Sommigen wijzen op deze bekende problemen om de 'relevantie' van de hedendaagse muziek van Phil Ochs aan te tonen. "Verander gewoon een paar namen en plaatsen", zeggen ze, "en de liedjes worden eigentijds." Ja, helemaal waar. Maar dezelfde oude kapitalistische problemen die keer op keer opduiken, ondanks de inspanningen van activisten als Ochs, spreken echt tot het uiterste irrelevantie van het reformisme.
Het reformisme van Ochs komt duidelijk uit zijn liedjes, maar zelfs die liedjes die het duidelijkst geïnspireerd zijn door de ideeën van Nieuw Links, hebben lijnen die revolutionair kunnen klinken in de oren van socialisten, die moeite doen om het geluid te horen van vrijheid die roept en de oude manieren vallen.
Michael Schauerte (WSPUS)
