De Prins van Wales [Charles Windsor], Harmony: Een nieuwe kijk op de wereld.Met Tony Juniper en Ian Skelly. HarperCollins Publishers Inc., 2010
Dit boek gaat over klimaatverandering en, meer in het algemeen, de noodzaak om een harmonieuze relatie tussen mens en natuur te herstellen. Het werd geschreven, met enige hulp van twee prominente milieuactivisten, door de man die tot voor kort bekend stond als prins Charles en nu op de troon zit als koning Charles III van het Verenigd Koninkrijk. Charles is zelfs de auteur van verschillende boeken, waaronder twee over klimaatverandering, de andere - Klimaatverandering (2017) – speciaal geschreven voor kinderen. Bij het boek liet hij ook een film maken.
In het boek dat we bespreken, geschreven in een aansprekende en gemakkelijk leesbare persoonlijke stijl, doet Charles drie dingen.
Eerst beschrijft hij de verschillende aspecten van klimaatverandering, aantasting van het milieu en verlies aan biodiversiteit. Hij legt de wetenschap op een heldere en duidelijke manier uit. toegankelijke manier. De tekst wordt aangevuld met een indrukwekkende verzameling kleurenfoto's.
Ten tweede presenteert Charles enkele voorbeelden van postmechanistische praktijken die navolging verdienen. Hij besteedt veel aandacht aan de noodzaak om de bio-industrie te verlaten en terug te keren naar de biologische landbouw. In 1985 schakelde hij de duizend hectare van de Duchy of Cornwall Home Farm in de buurt van Highgrove House, zijn woonplaats in het westen van Engeland, om naar biologische productiemethoden.
Ten derde stelt de auteur dat de fundamentele oorzaak van de ecologische crisis de dominantie is van een 'mechanistische' manier van denken – een ontwikkeling die hij associeert met industrialisatie. Hij contrasteert deze mechanistische benadering met het meer geïntegreerde wereldbeeld dat heerste in pre-industriële tijden en vindt zijn oorsprong in het oude Egypte.
Misschien idealiseert Charles enigszins de pre-industriële wereld. De Caledonische hoofdman Calgacus staat erom bekend over de Romeinen te zeggen: 'Ze creëren een woestijn en noemen het vrede.' Als de Romeinen nooit een schaal van vernietiging hebben bereikt die vergelijkbaar is met die van onze tijd, was dat dan niet alleen omdat ze de technologische middelen ontbraken?
Dat is echter niet de belangrijkste tekortkoming in Charles' poging tot theorie. Er zit tenslotte veel waarheid in zijn kritiek op het mechanistische denken. Nergens legt hij echter echt uit waarom deze manier van denken de afgelopen twee en een halve eeuw zo gangbaar is geworden. Welk doel dient het? Zou het niet iets met kapitalisme te maken kunnen hebben? Mechanistisch denken lijkt bij uitstek geschikt voor de drive om winst te maximaliseren.
Charles praat over technologieën en hun impact op het milieu. En hij praat over manieren van denken en perceptie. Dat zijn beide belangrijke aspecten van het probleem, maar het zijn niet de enige belangrijke aspecten. Er is ook de kwestie van het systeem van sociale relaties. Charles heeft daar weinig over te zeggen.
Het weinige dat hij zegt, suggereert echter dat hij het economische systeem als een cruciaal aspect van het probleem beschouwt. Hij spoort mensen aan om 'constructief na te denken over hoe een beter economisch systeem voor de toekomst kan worden gebouwd' (p. 79). Hij klaagt dat 'een paar gigantische bedrijven min of meer het hele voedselproductie- en distributiesysteem beheersen' (p. 22). Zoals zovele anderen doet hij misschien aan zelfcensuur om niet 'te radicaal' over te komen. Maar zelfs als dat zo is, is zijn standpunt waarschijnlijk eerder anti-corporate dan anti-kapitalistisch.
Nu Charles koning is, is hij minder vrij dan ooit om zijn mening te uiten. Premier Liz Truss heeft hem gezegd volgende maand niet naar Egypte te gaan voor de COP27-conferentie over klimaatverandering. Journalisten hebben het lef om hem te bevelen 'op zijn tong te bijten' en 'op zijn lip te ritsen'. Het lijkt nauwelijks de moeite waard om 'koning' te zijn als het betekent dat je zo gepest wordt. Misschien is de tijd rijp voor een Royal Liberation Movement om voor vorsten de burgerrechten te verwerven die de meeste van hun onderdanen al bezaten.
