Daniel W. Drezner, De ideeënindustrie. Oxford University Press, 2017.
David Callahan, The Givers: rijkdom, macht en filantropie in een nieuw verguld tijdperk. Alfred A.Knopf, 2017.
Anand Giridharadas, Winnaars nemen alles: de elite-charade van het veranderen van de wereld. Alfred A.Knopf, 2018.
De kapitalistische klasse controleert niet alleen de productiemiddelen, maar ook vele andere belangrijke domeinen van het sociale leven. De auteurs van deze boeken geven ons een close-up van hoe kapitalisten, geholpen door allerlei soorten dienaren, twee van deze domeinen beheersen: de formulering en verspreiding van 'nieuwe' ideeën en de activiteit die bekend staat onder de naam filantropie (van de Griekse woorden voor 'liefde' en 'mens'). Drezner onderzoekt de 'ideeënindustrie' en de filantropie van Callahan; Giridharadas geeft een overzicht van beide.
Over het algemeen richten deze auteurs zich op slechts één van de twee vleugels van de hedendaagse kapitalistische klasse – de zogenaamde 'globalisten' – kosmopolieten die zich constant over de wereld verplaatsen, geloven in open grenzen en het vrije verkeer van goederen, kapitaal en arbeid en belijden liberale opvattingen over kwesties als ras, geslacht en religie. Voor corresponderende uitbeeldingen van de andere – nationalistische, protectionistische of 'conservatieve' – vleugel moet men elders kijken.
De 'globalistische' plutocraten en hun handlangers bewonen een 'intellectuele cocon' die Giridharadas MarketWorld noemt. In MarketWorld wordt eindeloos en meestal nietszeggend gekletst over 'de wereld veranderen' die er nooit over nadenkt de wereld te veranderen (althans niet op een erg significante manier). 'Je kunt over onze gemeenschappelijke problemen praten, maar wees niet politiek, richt je niet op de grondoorzaken, ga niet achter boemannen aan' (dwz geef niemand in het bijzonder de schuld). Je kunt bijvoorbeeld praten over armoede, maar niet over ongelijkheid.
MarketWorld verheft zich tot sterrendom charismatische 'thought leaders' wiens oppervlakkige mantra's de debatten van publieke intellectuelen verdringen. Hun 'charade' vult een ruimte die anders besmet zou kunnen zijn met systeemkritiek. Tegelijkertijd kalmeert het het geweten van de 'winnaars' en moedigt het hen aan om 'zich te voelen als veranderaars, oplossingen in plaats van het probleem'. MarketWorld biedt ook enkele banen aan jonge carrièremakers die niet alleen geld willen verdienen, maar ook een goed gevoel over zichzelf willen hebben terwijl ze dat doen.
Het beeld dat ontstaat van de kapitalist is beslist schizofreen, met een abrupte afwisseling tussen Dr. Jekyll, de welwillende filantroop, en Mr. Hyde, de meedogenloze en roofzuchtige magnaat. De theoretische basis van deze schizofrenie werd voor het eerst gepresenteerd door staalmagnaat Andrew Carnegie in zijn essay uit 1889 Het evangelie van rijkdom. Volgens Carnegie verzamelt de ideale kapitalist zoveel mogelijk rijkdom, met alle middelen die nodig zijn, maar hij verzamelt die rijkdom niet voor zijn eigen voordeel – hij leeft zelf bescheiden – maar om deze te herverdelen in het belang van de samenleving – belangen die hij bij uitstek kan beoordelen (hij heeft tenslotte bewezen een briljant organisator te zijn). Dat is de reden waarom Carnegie zijn arbeiders zo lang liet werken tegen zo'n laag loon in de hitte van zijn staalfabrieken - om openbare bibliotheken te financieren.
Kapitalisten vinden het blijkbaar niet erg om te horen dat ze meer goed moeten doen. Wat ze niet leuk vinden, is te horen dat ze minder kwaad moeten doen. Enkele van de meest gevierde filantropen richten de meeste schade aan in hun rol als zakenmensen. Een voorbeeld is de familie Sackler, eigenaars van Purdue Pharma, wiens zeer winstgevende pijnstillers de opioïdenverslavingscrisis aanwakkerden (ze kunnen ook profiteren van verslavingszorg).
Misschien leggen deze auteurs echter te veel de schuld bij de kapitalisten als individuen en focussen ze te weinig op het kapitalisme als systeem. Zoals Giridharadas opmerkt, riskeert een bedrijf dat niet alleen in het belang van de aandeelhouders wordt geleid rechtszaken van zijn investeerders. Zelfs in het handjevol jurisdicties waar nieuwe ondernemingswetten zijn aangenomen om de oprichting van 'maatschappelijk verantwoorde' bedrijven (B-bedrijven) mogelijk te maken, hebben dergelijke bedrijven moeite om kapitaal aan te trekken en vast te houden en zijn er maar weinig tussen.
