De afgelopen dagen is de oorlog in Oekraïne geëscaleerd. De situatie is nu alarmerender dan ooit.
De vijandelijkheden zijn niet langer beperkt tot Oekraïens grondgebied. Er zijn geweest Oekraïense aanvallen op een aantal doelen in Rusland. De Britse minister van Defensie Ben Wallace zegt dat het legitiem is dat Oekraïne zich richt op Russische logistiek, zelfs buiten Oekraïens grondgebied.
Wat zou er gebeuren als Poetin zou antwoorden dat het in dat geval ook legitiem moet zijn voor Rusland om Oekraïense logistiek buiten Oekraïens grondgebied aan te vallen? Wapenleveringen die door Polen gaan, laten we zeggen? Polen is lid van de NAVO, dus de hele alliantie zou onmiddellijk in oorlog zijn met Rusland. Wereldoorlog Derde, hier komen we!
Gelukkig heeft Rusland zo niet gereageerd – althans nog niet. Het Russische ministerie van Defensie zegt dat het zal reageren op besluitvormingscentra in Oekraïne, inclusief die waar westerse adviseurs aanwezig zijn. Toegegeven, dat is ook niet erg geruststellend.
De onderhandelingen in Turkije zijn opgeschort. Praten over compromisoplossingen lijkt te zijn verdwenen uit de bedrijfsmedia, vervangen door analyse van oorlogsscenario's. Sommige scenario's gaan uit van het gebruik van kernwapens. Alleen tactische, let wel. Dat klinkt minder eng - totdat je je herinnert dat de atoombommen die Hiroshima en Nagasaki in 1945 vernietigden tegenwoordig als tactisch worden geclassificeerd.
De Britse minister van Buitenlandse Zaken Liz Truss dringt er bij Oekraïne op aan om compromissen te mijden en door te vechten tot de laatste Russische soldaat Oekraïne heeft verlaten, hoe lang dat ook duurt. 'We zullen verder en sneller blijven gaan om Rusland uit heel Oekraïne te verdrijven', zegt ze. We? Simon Jenkin of The Guardian beschuldigt haar ervan 'met vuur te spelen... om haar eigen ambitie te dienen': ze hoopt 'een smerige aanstaande wedstrijd om het leiderschap van de Conservatieve Partij' te winnen.
Voormalig plaatsvervangend strategisch commandant van de NAVO voor Europa Richard Shirreff steunt het standpunt van Truss, maar waarschuwt dat Rusland waarschijnlijk agressief zal reageren. Escalatie om vijandelijkheden tussen de NAVO en Rusland te leiden is daarom een reële mogelijkheid en het Westen moet zich 'opmaken' voor dit 'worst case scenario'. Soortgelijke waarschuwingen komen uit Moskou. Minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov zegt dat Rusland al een proxy-oorlog voert met de hele NAVO en dat het risico van een nucleaire oorlog 'serieus, reëel' en 'zeer significant' is – zelfs groter dan tijdens de Cubaanse rakettencrisis, vanwege een volledige ineenstorting van de betrekkingen.
BBC-commentator Steve Rosenberg vraagt of Poetin zijn toevlucht zou nemen tot kernwapens in plaats van een nederlaag in Oekraïne te accepteren. Hij wijst erop dat Poetin in een documentaire uit 2018 zei dat 'als iemand besluit Rusland te vernietigen' hij wraak zou nemen, ook al zou dat 'een catastrofe voor de mensheid en de wereld zijn, [want] wat hebben we nodig aan een wereld zonder Rusland in het?'
Dit sentiment drukt de ultranationalistische mentaliteit van het regime van Poetin uit. De staat is alles, de mensheid niets. We kunnen de mogelijkheid van een Russische preventieve nucleaire aanval niet uitsluiten in het geval dat het Kremlin terecht of ten onrechte gelooft dat een westerse aanval op handen is.
Bovendien is Poetin zich ervan bewust dat de nederlaag van Rusland in de oorlog leidde tot de revoluties van 1905 en 1917. Hij kan deze uitkomst in 2022 niet minder waarschijnlijk achten. Plotselinge ineenstorting van een gecentraliseerd regime doet centrifugale krachten herleven en kan eindigen in het uiteenvallen van Rusland als staat. , die hij beschouwt als het uiteindelijke doel van het Westen. Het is zijn missie geweest om de Russische staat te consolideren door de desintegratietendensen van de Gorbatsjov- en Jeltsin-tijdperken te overwinnen. Het is dus goed mogelijk dat hij het vooruitzicht van 'regimeverandering' opvat als een vorm van opzettelijke 'vernietiging van Rusland' die nucleaire vergelding zou rechtvaardigen.
Het voorkomen van een nucleaire oorlog is een existentiële noodzaak voor de menselijke beschaving. Tegenstrijdige waarden en belangen die in het pre-nucleaire tijdperk vaak tot oorlog leidden, moeten nu binnen strakke grenzen worden gehouden. Het tijdperk van kruistochten tegen het kwaad moet stevig achter ons worden gelaten. De 'goede oorlog' tegen nazi-Duitsland was de laatste dergelijke kruistocht.
Als de geallieerden in 1943 of 1944 hadden vernomen dat Duitsland kernwapens had verworven, zouden ze zeker niet hebben aangedrongen op onvoorwaardelijke overgave. Ze zouden Hitler een gezichtsbesparende uitweg hebben geboden.
Nu is het Poetin die een gezichtsbesparende uitweg moet worden geboden. Hij moet de realiteit een totale nederlaag kunnen ontlopen. Oekraïne en de NAVO moeten concessies doen die Poetin in staat stellen om op zijn minst een gedeeltelijke overwinning te claimen. Tot voor kort leek het erop dat Zelensky bereid was dergelijke concessies te doen – in het bijzonder om een neutrale status voor Oekraïne te aanvaarden.
Allereerst moet er een staakt-het-vuren komen. Het heeft weinig zin om te onderhandelen terwijl de strijd voortduurt, want de partijen zullen altijd afwachten of de uitkomst van de volgende strijd hen in een sterkere onderhandelingspositie brengt. En als de gevechten niet snel eindigen en de landbouw de kans krijgt zich te herstellen, zal Oekraïne opnieuw te maken krijgen met een ramp die erger is dan buitenlandse bezetting: hongersnood.
Het lot van Oekraïne, Rusland en de wereld hangt nu af van de machtsstrijd tussen gematigde en extreme nationalisten in Oekraïne en tussen 'haviken' en 'duiven' in westerse heersende kringen. Aan de ene kant politici die winst hopen te behalen door oorlogshysterie aan te wakkeren, krankzinnige generaals die nog steeds geloven dat het mogelijk is een kernoorlog te beheersen en te winnen, wapenfabrikanten en hun lobbyisten – de 'kooplieden des doods'. Aan de andere kant - degenen die meer geneigd zijn tot diplomatie en de noodzaak begrijpen om een nucleaire oorlog te vermijden, al was het maar ter wille van het blijven functioneren van het kapitalisme.
Maar hoe zit het met de werkende mensen in de wereld? Zullen ze een eigen stem vinden en die laten horen? Of passieve slachtoffers blijven van manipulatie en desinformatie?
Aanbevolen video
Oekraïne en de Doomsday Machine. Paul Jay met Larry Wilkerson
