Op 5 februari stond onze grote vlaggenknuffelende president Donald Trump voor het Congres en hield zijn State of the Union-toespraak. Hij zei onder meer:
Hier, in de Verenigde Staten, zijn we gealarmeerd door nieuwe oproepen om het socialisme in ons land over te nemen. Amerika is gebaseerd op vrijheid en onafhankelijkheid - niet op dwang, overheersing en controle door de overheid. We worden vrij geboren en we zullen vrij blijven. Vanavond hernieuwen we onze vastberadenheid dat Amerika nooit een socialistisch land zal worden.
Mevrouw Nancy Pelosi, voorzitter van het Huis van Afgevaardigden en een democraat, stond achter hem en knikte krachtig instemmend terwijl hij dit zei. President Trump drukte een tweeledige consensus uit die door de meeste Democraten en Republikeinen werd gedeeld.
Hoe zou een socialist hierop reageren als hij de kans krijgt?
Was Amerika gesticht op vrijheid en onafhankelijkheid?
Heel goed, Amerika is gebaseerd op vrijheid en onafhankelijkheid. Maar wiens vrijheid om wat te doen? En wiens onafhankelijkheid van wie?
De Verenigde Staten zijn gesticht door vrije Engelse kolonisten die onafhankelijkheid zochten van de Britse kroon en bepaalde vrijheden of rechten (zoals het recht om niet te worden belast zonder vertegenwoordiging en het recht op juryrechtspraak). In andere opzichten genoten echter alleen de rijkste kolonisten volledige vrijheid en onafhankelijkheid. Net als nu waren veel Amerikanen voor hun levensonderhoud afhankelijk van werkgevers. Debiteuren waren afhankelijk van hun crediteuren.
Welke vrijheid of onafhankelijkheid hadden de zwarte slaven? Of de blanke contractarbeiders, die hun overtocht over de Atlantische Oceaan betaalden met zeven jaar arbeid onder zo barre omstandigheden dat ze het wel of niet zouden overleven? Of de inheemse bevolking in de door de kolonisten bezette of begeerde gebieden? Het Revolutionaire Leger van George Washington vocht immers niet alleen om de kolonisten te bevrijden van de Britse overheersing, maar ook om de stamlanden van de Iroquois League en de Ohio Union te veroveren. [Zie Barbara Alice Mann, De oorlog van George Washington tegen inheems Amerika (Universiteit van Nebraska Press, 2009).]
Het is dus waar dat Amerika is gebaseerd op vrijheid en onafhankelijkheid - voor sommigen. Het is evenzeer waar dat Amerika is gebaseerd op slavernij, afhankelijkheid en genocide – voor anderen.
Zijn we vandaag vrij?
Hoe vrij zijn Amerikanen tegenwoordig? Misschien, zoals president Trump beweert, zijn we allemaal 'vrij geboren'. Maar zoals Jean-Jacques Rousseau opmerkte: 'De mens wordt vrij geboren, en overal is hij geketend.'
Slavernij is officieel afgeschaft, maar veel mensen leven nog steeds in omstandigheden die niet ver verwijderd zijn van slavernij: 2,300,000 in gevangenissen en gevangenissen, anderen gedwongen opgesloten en gedrogeerd in psychiatrische ziekenhuizen, slachtoffers van mensenhandel, illegale immigranten die worden overgeleverd aan de genade van hun werkgevers en werkende voor heel weinig of zelfs niets.
De meerderheid van de bevolking – degenen onder ons die ons vermogen om te werken moeten verkopen om de kost te verdienen – mag zich op zijn best gedeeltelijk vrij rekenen. Hoe vrij ben je als je minimaal 40 uur per week, of het dubbele als je twee banen hebt, wordt bestuurd door een manager of supervisor en uiteindelijk door een baas? Hoe vrij voel jij je?
Alleen degenen wiens vermogen en inkomen uit vermogen hen in staat stelt comfortabel te leven zonder voor een baas te werken, kunnen als echt vrij worden beschouwd. President Trump, wiens nettowaarde wordt geschat op $ 3.1 miljard, valt zeker in deze categorie, net als mevrouw Pelosi en de andere 50 leden van het congres die worden toegesproken door president Trump die activa bezitten van $ 10 miljoen of meer. De bedoeling van president Trump wordt veel duidelijker als we ons realiseren dat hij met 'wij' voornamelijk, zo niet uitsluitend, hij en zijn medekapitalisten bedoelt.
Wanneer is 'overheidsdwang, overheersing en controle' slecht?
President Trumps veroordeling van 'overheidsdwang, overheersing en controle' lijkt in strijd te zijn met het werkelijke beleid van zijn regering. Moeten we echt geloven dat de huidige Amerikaanse regering nooit dwingt, domineert of controleert, noch in binnen- noch buitenland? Wanneer het bijvoorbeeld sancties oplegt aan Venezuela en zijn tegoeden bevriest om een crisis te creëren die als voorwendsel kan dienen om dat land te bombarderen en binnen te vallen en zijn olie en andere hulpbronnen in beslag te nemen, heeft dat zeker iets te maken met 'overheidsdwang, overheersing en controle'?
Nee. Omdat het vooral kapitalisten zijn die beschermd moeten worden tegen overheidsdwang, overheersing en controle. De Maduro-regering in Venezuela wordt beschuldigd van pogingen om binnen- en buitenlandse kapitalisten te dwingen, te domineren en te controleren. Economische en zelfs militaire actie om die regering te verdrijven is daarom zelf geen 'overheidsdwang, overheersing en controle' maar actie tegen 'overheidsdwang, overheersing en controle.'
Als een overheidsinstantie daarentegen probeert te voorkomen dat een bedrijf giftig of brandbaar afval in de openbare watervoorziening dumpt en daarmee inbreuk maakt op zijn 'vrijheid en onafhankelijkheid', dan is dat een flagrante oefening van 'overheidsdwang, overheersing en controle' - van kapitalisten. We kunnen er natuurlijk zeker van zijn dat dit soort misbruik niet zal plaatsvinden zolang het bureau wordt geleid door een door Trump aangestelde.
Oproepen om het socialisme aan te nemen?
Over welke 'oproepen tot socialisme' heeft president Trump het? Is het de World Socialist Movement die hem 'alarmeert'? Ik vermoed van niet. Onze beweging is nog niet groot genoeg om hem alarm te geven. Hij en zijn collega's voelen zich waarschijnlijk ongemakkelijk bij het feit dat er nu 'socialisten' onder hen in het Congres zitten. Hoeveel 'socialisten' er precies zijn, is onduidelijk. Slechts een handvol congresleden noemen zichzelf openlijk 'socialisten'. Volgens McCarthyitische bronnen zijn er echter nog veel meer kast-socialisten. Een bijzonder waakzame commentator beweert dat alle 81 leden van de Congressional Progressive Caucus 'socialisten' zijn, waarbij 'progressief' zogenaamd een codewoord is voor 'socialist'. De onzekerheid moet zenuwslopend zijn voor weldenkende congresleden, die zich zorgen moeten maken over het onbedoeld glimlachen naar een 'socialist' of zelfs, God verhoede, handen schudden met een 'socialist'.
Toegegeven, er is niets nieuws aan het hebben van zelfs maar een uitgesproken 'socialist' in het Congres: Bernie Sanders is er al sinds 2007. Maar misschien vonden ze het gemakkelijker om een eenzame socialist te tolereren. En een vaderlijke en hoffelijke figuur als Bernie stoort hen waarschijnlijk minder dan de nieuwe lichting brutale en strijdlustige jonge vrouwen, waarvan sommige met bijna onuitspreekbare buitenlandse namen als Tlaib en Ocasio-Cortez.
Ik ben geneigd president Trump gerust te stellen dat zijn alarm voorbarig is. Het 'socialisme' van deze 'progressieve democraten' is niet van het volbloed soort, dat de onteigening van de kapitalisten met zich meebrengt en de overdracht van hun productieve activa aan gemeenschappelijk eigendom en democratische controle. Hun 'socialisme' is van de melk-en-watervariant – het 'socialisme' dat wordt bepleit door groepen als de Democratic Socialists of America, waarmee nogal wat van de 'progressive Democrats' lijken te zijn verbonden.
Het zou juister zijn zulke 'socialisten' sociale hervormers te noemen. Ze accepteren het wereldkapitalisme, met zijn wereldmarkt en grote machtsconcurrentie, als gegeven. Ze praten zelfs nooit (althans in het openbaar) over het vervangen door een nieuw systeem. Hun ideaal is kapitalisme naar West-Europees en vooral Scandinavisch model. Ze proberen alleen de ergste misstanden te reguleren – bijvoorbeeld het destabiliseren van financiële speculatie – en voeren programma's uit als 'Medicare for All' en een 'Green New Deal'. De meest vooruitziende kapitalisten erkennen dat dergelijke hervormingen het kapitalistische systeem stabieler en duurzamer zouden maken.
Het probleem is dat Amerikaanse kapitalisten, in tegenstelling tot hun West-Europese tegenhangers, nooit hebben hoeven wennen aan de aanwezigheid van gematigde 'socialisten' in de regering (misschien met uitzondering van een paar jaar in de jaren dertig onder president Franklin Delano Roosevelt). Ze hebben niet geleerd hoe ze zulke mensen moeten temmen, manipuleren en ermee werken. Zeker in de afgelopen decennia, met het neoliberalisme in opkomst, zijn ze eraan gewend geraakt dat alles hun zin krijgt. Het vooruitzicht dat ze binnenkort misschien een paar compromissen moeten sluiten, komt als een schok voor hen.
Niettemin heeft het kapitalistische systeem herhaaldelijk bewezen zeer goed in staat te zijn 'progressieve' sociale hervormers te coöpteren en op te nemen. Zullen de sociale hervormers van vandaag een uitzondering blijken te zijn? We zullen zien.
